ខេត្តមណ្ឌលគិរី៖ រហូតមកដល់ពេលនេះ ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា កំពុងក្លាយជាទីជម្រកដ៏ធំរបស់ដំរីព្រៃអាស៊ី និងប្រភេទសត្វដ៏កម្រផ្សេងៗទៀត ហើយបច្ចុប្បន្នមានដំរីព្រៃ ចន្លោះពី ៤០០ ទៅ ៦០០ក្បាល កំពុងរស់នៅក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសនៅតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ និងតំបន់ភាគឦសាន។
មន្រ្ដីជំនាញ បានសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងរកឃើញថា ក្នុងរយៈពេលចន្លោះពី៦០ទៅ៧០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ចំនួនដំរីអាស៊ី នៅលើពិភពលោក បានថយចុះ ប្រហែល៥០ភាគរយ ដោយសារទីជម្រករបស់វាត្រូវបាត់បង់ អស់ជិត៩០ភាគរយ។ ក្នុងចំណោមដំរីអាស៊ី សរុបប្រមាណ ចន្លោះពី ៣៩ ៤៦៣ក្បាល ទៅ ៤៧ ៤២៧ក្បាល ដែលកំពុងរស់នៅក្នុងព្រៃ នាពេលនេះ មានប្រហែល៧៥ភាគរយ រស់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា និងស្រីលង្កា។
ដំរីអាស៊ីត្រូវបានក្រុមន្រ្ដីជំនាញ ចាត់ទុកថា ជាប្រភេទសត្វបង្គោលដ៏សំខាន់ ដោយសារវាសារសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងលើផ្នែកវប្បធម៌ ដើរតួនាទីនៅក្នុងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី និងសក្តានុពលអាចការពារប្រភេទសត្វផ្សេងទៀត នៅក្នុងដែនជម្រករបស់វា។ ទោះជាយ៉ាងណា រហូតមកដល់ពេលនេះ ដំរីអាស៊ីកំពុងតែរងការគំរាមកំហែងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើដែនជម្រករបស់វា នៅទូទាំងសកលលោក។ ដំរីអាស៊ីត្រូវបានក្រុមមន្រ្ដីជំនាញ ចាត់បញ្ចូលជាប្រភេទសត្វជិតផុតពូជ នៅក្នុងបញ្ជីក្រហមរបស់អង្គការសហភាពអន្ដរជាតិ ដើម្បីការអភិរក្សធម្មជាតិ (IUCN) ផងដែ
លោក នេត្រ ភក្រ្តា មន្រ្ដីជាន់ខ្ពស់ក្រសួងបរិស្ថាន បានឲ្យដឹងថា យោងតាមរបាយការណ៍សិក្សា នៅក្នុងតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ មិនមានរបាយការណ៍ណាមួយ ស្តីពីឧបទ្ទវហេតុ នៃការបរបាញ់សត្វដំរីខុសច្បាប់ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៣មកម៉្លេះ។ ដោយឡែកតំបន់ទេសភាព នាភាគខាងកើត មានការកត់សម្គាល់ឃើញថា មានដំរីចំនួន៨ក្បាលបានងាប់ ហើយក្នុងនោះមានទាំងកូនដំរី និងដំរីធំផងដែរ។ រីឯករណីដំរីធំងាប់នេះ ត្រូវបានគេសង័្សយថា អាចមានការពាក់ព័ន្ធនឹងការបរបាញ់។
លោក នេត្រ ភក្ដ្រា បានបន្ថែមថា កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៩ ដំរីព្រៃវ័យចំណាស់មួយក្បាល ត្រូវបានប្រទះឃើញងាប់ ដោយត្រូវគេបាញ់នឹងគ្រាប់កាំភ្លើងកែច្នៃ នៅក្នុងចម្ការស្វាយចន្ទីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ នៅក្បែរដែនជម្រកសត្វព្រៃកែសីមា ស្ថិតក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ ចំណែកភ្លុក និងកន្ទុយរបស់វា ត្រូវបានគេលួចកាត់យកទៅបាត់។ នៅឆ្នាំ២០២០នេះ កូនដំរីព្រៃចំនួន២ក្បាលត្រូវបានគេរកឃើញងាប់ នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ហើយក្នុងនោះដំរី១ក្បាលបានលង់ទឹកងាប់ដោយសារជើងជាប់នឹងល្បាក់ថ្ម និងមួយទៀតកើតមកមិនមានសុខភាពល្អ ទើបងាប់ទៅវិញក្រោយក្រុមមន្ត្រីជួយសង្គ្រោះ។
ដោយឡែកបើតាមលទ្ធផលពីការបំពាក់ម៉ាស៊ីថតស្វ័យប្រវត្តិ នៅក្នុងឧទ្យានជាតិជូរភ្នំក្រវាញខាងត្បូង កាលពីថ្មីៗនេះ បានឲ្យដឹងថា ក្នុងចំណោមកូនដំរីចំនួន៧ក្បាល មាន៤ក្បាលត្រូវបានជាប់អន្ទាក់ នៅជាប់នឹងជើងរបស់ពួកវា។ ក្រៅពីមានកូនដំរីព្រៃមួយក្បាល បានងាប់ដោយសារជាប់អន្ទាក់ផងដែរ។
ស្ថិតក្នុងការគំរាមកំហែងដល់សត្វព្រៃ នៅចំពោះមុខនេះ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា តាមរយៈក្រសួងបរិស្ថានបានខិតខំរៀបចំផែនការសកម្មភាព ដើម្បីអភិរក្សដំរីអាស៊ី។ បើតាមមន្រ្ដីក្រសួងបរិស្ថានបានថ្លែងថា៖ «ក្រុមអភិរក្សដំរីព្រៃ នៅកម្ពុជា (CECG) ត្រូវបានបង្កើតឡើង នៅឆ្នាំ២០០៥ ដោយមានការចូលរួមពីក្រសួងបរិស្ថាន រដ្ឋបាលព្រៃឈើ និងអង្គការសត្វព្រៃ និងរុក្ខជាតិអន្តរជាតិ ដើម្បីអភិរក្សដំរីអាស៊ីនៅកម្ពុជា តាមរយៈការរក្សាស្ថិរភាព និងជំរុញឱ្យមានកំណើនចំនួនសត្វប្រភេទនេះ នៅក្នុងព្រៃរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។ផែនការសកម្មភាព ដើម្បីអភិរក្សសត្វដំរីអាស៊ីឱ្យនៅគង់វង្ស ត្រូវបានរៀបចំឡើងសម្រាប់រយៈពេល ១០ ឆ្នាំ គឺពីឆ្នាំ២០២០ ដល់ឆ្នាំ២០២៩ ដោយបានកំណត់នូវបញ្ហាអាទិភាពចំនួន៦ ក្នុងនោះ រួមមាន ១-ការកាត់បន្ថយការបាត់បង់ទីជម្រក, ២-អភិរក្សនិងតភ្ជាប់ច្រករបៀង និងហ្វូងដំរីព្រៃឡើងវិញ, ៣-ពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់, ៤-បង្ការមិនឱ្យមានការចាប់ដំរីព្រៃមកចិញ្ចឹម, ៥-បន្ធូរបន្ថយជម្លោះរវាងសត្វដំរីព្រៃនិងមនុស្ស និង៦-អប់រំផ្សព្វផ្សាយ និងដាក់ចេញសកម្មភាពយុទ្ធសាស្ត្រសម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះ។
យោងតាមការប៉ាន់ស្មានផែនការសកម្មភាព រយៈពេល១០ឆ្នាំ ដើម្បីអភិរក្សសត្វដំរីព្រៃអាស៊ីនេះ ត្រូវការថវិកា ចំនួន ៤០,៥លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។ រីឯគម្រោងថវិកានេះត្រូវរំពឹងថា នឹងបានមកពីប្រភពរួមបញ្ចូលគ្នា ទាំងកញ្ចប់ថវិការាជរដ្ឋាភិបាល អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល និងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍នានា។
បច្ចុប្បន្ន នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជារកឃើញវត្តមានដំរីអាស៊ី មានចំនួន ចន្លោះពី ៤០០ ទៅ ៦០០ ក្បាល។ ដំរីព្រៃទាំងនោះ ភាគច្រើនរស់នៅក្នុងតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ តំបន់ខ្ពង់រាបខាងជើងទន្លេសាប និងតំបន់ខ្ពង់រាបភាគខាងកើតក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ តំបន់ទាំងនោះជាតំបន់ជីវៈចម្រុះដ៏សម្បូរបែប ប្រព័ន្ធអេកូទ្បូស៊ី និងមានទីជម្រាលអំណោយផដល់ការរស់នៅរបត្វដំរី និងសត្វព្រៃផ្សេងៗទៀត។ ដោយឡែកដំរីស្រុក ត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថា មានចំនួន៧១ក្បាលផងដែរ៕
